KARADENIZ LEHÇESİ

[Muzaffer Mustafa Altuncu]

Herkes yazdıklarını Harf sırasına göre yazarsa iş kolaylaşır...Öyle değil mi ?
-Sonra onları bir araya getirmek daha kolay olur...

Zararı yok...Uzun zaman alsın,oyalanırız...

[Kamil Şahin]

Bülent Hocama buçalışmalarında destekleri için teşekkürlerimi yolluyorum. Çok haklı (G) bölümündeki govori sorması çok güzel.Repertuarımda oda yazılı, henüz sıra gelmedi ama madem bu kelime bukadar bir vesile ile önceliği aldı Rahmetli babamdan kalma GOVOR ile ilgilibir anektodu yazma ihtiyacı hissettim:
Eskiden bilursunuz türki atmak çok meşhur idi.Hele türki ile biri alt edilince değme onun keyfine....!!!
Zamanın birinde gelinin biri sık sık bir köyden bir köye iş için gidermiş.Komşu köyden geçerken oköyde türki atmada meşhur biri varmış oköyün kahvesinin önünde oturur oradan gaçenlere zamana ve kişinin pozisyonuna göre türki atarak dalga geçer eğlenirmiş.Tabi oradan geçenlerin hepsi türkiçi olamadığından çoğu zaman türkiye cevap veremez mahcup gidermişler.Gene birgün bu türkici vatandaşla birileri aynıyerde otururken bir sık sık oradan geçen komşu köyün kadını geçiyormuş.Daha önceden gelip geçene türki atarak eğlenen ve geçenleride türki atarak mahcup eden adama yanındaki arkadaşları derki: Ola hau geçen garı acayip türkicidur.Sakın yanılıpda ona türki atma . Dersana bitürki altından kalkamassun...!Onada cevababen:Kim hao garimi türkici.Tipini beğenmez biraz paspal ve zavallı gelirona,bakona buradan geçerken bitürki atayımdanası mars olacak cevap veremeyecek bana der;
Zavallı kılıkşlı kadın geçerken vatandaş şu türkiyi atar oan

Bİ BATMANLUK GOVORİ BOŞAT EYGELİN BOŞAT...!

Kadında giderken hiç istifini bozmadan hafif yadönerek arkasına bakar türki adan adama şu cevabı verir:

UZNLUĞI TAMAMDUR AL EYLE ONİ MAŞAT...!!!
Dyince adam bayağı arkadaşlarının yanında mahcup olunca :arkadaşları ona bizseni ikaz ettuk ama sen dinlemedun şimdi çek oni dediler....!
Yani GOVOR türkilere bile girdi.Onuniçün oda yerini bu sözlükde alacak...
Gelelum muzaffer hocama ve adnan hocama:
Fatma ÖZBİLGİ bunları harf sırasına kor .Sizyeterki aklunuza gelenleri yazun.Bu birkaç kişiile olmaz...
ÖPÜYORUM SİZLERİ...!

[Kamil Şahin]

KOLİNDER:Bağırsak
KUÇURİBİS:Piskül ,süpürge veya saçlarınuzun olan uclarını makasla bir hizaya getirme k, düzeltmek
İSTEĞNO:Katıksız ekmek yemek(hani iklokuldayken açluk zaman larumuzda Çaykaradan ekmek gelurdida isteğno yerduk işte o olay)
ŞAFLİS ETMEK:Dudaktan aşağa tükürüğün akması
ŞAFLENGER:Devamli şafliseden kişi
MUGARABİS ETMEK:Sığırın acı acı bağırması(hani kurbanlarda kesilen hayvan kanlarına bakarak bazı sığırlar mugarabis ederek bağırırlarya)...!
Dahada böyle açıklama yapamam.yoksa iş bitmez...!
FUMİS ETMEK:Kızgınlıkla burnundan sığırım soluması
KUMUŞ:Kestanenin tikenli dış kısmı
ÇĞAVEL:Çalı süpürgesi
CİDAR:Horoz ibiği
Birde şuni beğenmedukleri veya kızdıkları kadınlar için derler:one CİDARDUR...!
GAGANİS ETMEK:Yumurtlayacak tavuğun bağırması
ERMENAS OLMAK:Lohusa kadının cinlenmesi
ECENİ:Cin
AYDO:Tavuğu yerden alıp götüren doğan
MİRMİKA:Karınca
TRAŞAS ETMEK:Soğuktan yüzün sertleşmesi
HERNUK:Rutubetlilik
ÇUMİS:ıslak elbiseyi sıkmak
HANDALİS OLMAK:Gıdıklanmak
GUGUL:Fes
GUDUKLAMAK:Gagalamak
HAŞOKOBİS ETMEK:Sicajk su ile zorlanan uzuvi ovmak yıkamak
GUDİGA:Köpek yavrusu
UARNİKA:Yukarı dik
HUŞGA:Evaletlerinin çalışması sonucu çıkan inca talaşlar
TRİFİLİÇA:İnce yapraklı ot

[Kamil Şahin]

FARAHSA:Uçurumkatyalık aşırı meyilliyer
KABAN:Meyilli yer
GABOT:Palto
ANELİS:Suda birşeyin bekletilerek kirinin çözülmesi
ÇIÇİL:İnce solucan
BUMBURO:Arıdan çok büyük iğnesiz arı çeşiti
EŞKEBİZ:Eşşek arısı
BONDOL:Pantolon
ÇOMBER:Baş örtüsü
GUGUVAKA:Yalalarda olan birçeşit mantar
LİKOHANS:Kudurmuş kurt
LUBA:İneklerin su içtiği yalak
FİSEDER:Ateşi üflemek için iç,i delik kamış
KALAM :Kamış
FUTUŞ:Fındık kapçiği
HOŞOT:Lazutun dışını saran kabuğu
KAÇATA:Alın
KOFTERİZ:Değirmenin suyunu kesen kapak
FOLİZ:Kabak ocağı
ÇUKREKA.Kabağın sapı
ÇİGİT:ÇEKİRDEK
OFURMAK:Üflemek
KUKU:Gürgen tohumu
KERMELEÇ:Kızdırma ekmeğinim süte doğranarak karışımı ile olan yemek
BEBEGA:Süt
HOBEÇ:Keçilerin boynuna takılan büyük zil
EŞKEPS OLMAK:Birşeyi istemeye çekinmek
BİRBİLO:Alacalı siyah beyaz
TEVEKEL:Sorumsuz kişi
HALAFASON:Yıkık dökük
ZUĞLİS OLMAK:Burgulup ezilmek
HAŞULOPS OLMAK:Sicaktan bunalmak
ĞLİKOMAŞ:Kravat
ZATÖN:Evin balkonina(hayata)birşeyasmak için çakılan yanlamasına mertek
GOTER:Fötür şapka
ÇARAĞULİS ETMEK:Güneşin bulutların arasından süzülüp vurması
ABOHONİS OLMAK:Kızkınlıkla birine söylenip iç boşaltmak
HALABOT:Kavga çıkarmak
HULUMAN:Kaba ,kabasaçlılar için söylenen
MAĞULAR:Tombul yanaklı
HOHOLOS:Kördüğüm olmak
HOHOLOS OLDİ:Çok kızan bağırıp çağıran
MEZARE:Kabır
MEZİRE:İlkbaharda yaylaya çıkmadan;sobahardada yaylainiminde bir ay hayvanlarla kanılan küçük ahşap ev
BOZONAR:Donunalt kısmındaki lastikliyeri
SELA:Donun ağı
Eredi:aZTUTAN KOPTİ KOPACAK
SIĞELEMEK:İnce ince düşünmek
FRUHNAS ETMEK:Küflenmek
ZANGOMİNA:Ahşap sırıktan yapılan birnevi bir eksen etrafında dönen oyuncak
ÇIRIHTA:Zeytinyağında pişen ve buğday unundan yapılan pişi
ANDİKROS ETMEK:Kaptan kaba aktarmak
ÇARAMBULA:Ateş böceği
KOSTAKA:Çekirge (mustafa çavuşun) olabilir
ZROS:Otlardaki ıslaklık
MIHSEYA:Sümük
GOVOR:Bukelimenin açılımını Dr. Bülent hocam yazsın lütfen....!!!
ÇİLES:Sulu pislik
PURDUKLOS OLMAK:Telaşlı şekilde acele eden,gereksiz aceleci
BADALOS OLMAK:YAYUĞUN OLMAMASI HALİ
ÇİNEYA:Gereksiz ağlayan
AĞNEYO:Sıksık bulunmayan
ANGUR:Hıyar
LAZUT:Mısır
KOHLİZ:Salyangoz
KOLAÇİS ETMEK:Fokur fokur
GOBEL:Gayrımeşru çocukveye çok anasınıngözü çocuk
FUÇİ:Sığır ilk doğurduğunda ilk sütünden yapılan yemek
NANAGA:Büyk babaanne veyeanneanne
PAÇİHA:Küçük uyduruk ev
KALİF:Küçük çocukların oynamaiçin yaptıkları ev
ÇUMAN:Küçük kız çocuklarınınoynamak için yaptıkları bezden bebek

[Muzaffer Mustafa Altuncu]

Maşallah Kamil dersine iyi çalışıyor.....Teşekkür ederim !!!!!!!!!

[Kamil Şahin]

GUBLİKA:Hıçkırık
GUBLİ:Asma kilit
DAYDA:Yeni yüremeye başlayan çocuğun ayakta kısa süreli tutulması
LELE FUFU:Çokhassas davranılan ve ilgilen,nazlı büyütümek
KORZİL:Düğüm
BADİS:Taza fasülye
KOFO:Duymayan sağır
KASTANA:Kahverengi sığır
LALUÇ:Dilsiz
SURUHNİS ETMEK:UYURKEN HORLAMAK
SİRİFTAS ETMEK:Gereksiz vakit geçirmek
KUÇURUBİS ETMEK:Saç süpürgeveya püskülün uzun olan uclarının makasla düzeltilmesi
MUZUÇ:Çok iyi kıvamında
PEÇİ:Deri
YEDUM PEÇİLERUMİ:Kendi kendine birolay karşısında birşey yapamama aciziyeti
AĞNAMAK:Hayvanın eşinmesi
FUTUŞAS ETMEK:Fındığı diş kabuğundan çıkarmak
ÇAYEPS ETMEK:Toplanmış fındık bahçesinden yeniden fındık arayıp toplamak
MERİ:Baldırın iç etkısmı
HOLHON:Yüksek boylu kalınca ot
APOFAY:Başlnıp bitirilmeyen yemek
ARGURİ KOYMAK:Bir işi başlayıpta sonradan boşlamak
(Adnan AYAZ''ın busayfaya birkaç bişe yazıpta brakması karşısında:Eee ADNAN Kodun oni baştan arguri...!Yaz bişelerdaha...! Söylerse bu kelime tam yerinde kullanılmış olur...!!) Şimdi anladunuz değilmi nemanada söylendiğini....!
PURDUL:Eski bez parçası
HIÇİKA:Kirli kötü(HIÇİKA İŞLER YAPMA ÖYLE'derler)
BEĞUN:Bugün
BURBUDİS OLMAK:Gereksiz yere acele etmek
HARÇİKLOS OLMAK:Yıkılıp dökülmek
ÇOLBAZ:İşyaparken yıkıp döken beceriksiz
HANDALİS OLAMAK:Gıdıklanmak
HAHALİS ETMEK:Ceviz fındık gibi meyvelerin içini çıkarmak
KANÇİ:Fındık veya ceviz içi

[Fatma Ozbilgi]

Kamil amca tebrikler harika gidiyorsunuz..

Gorevinizi layikligi ilen yapiyorsunuz masallah deyelimde nazar degmesin..

[Kamil Şahin]

ABOGAM:Ocakta yarısı yanmış odun
LAVLEÇ:Yarılmamış çok kalın olmayan kütük(BİZİM SÜLALEYEDE ABORONİM:TAKMA ADOLARAKDA SÖYLENİR)
KURUMBAL:Taşan derenin getirdiği sağı solu yotulmamış küçük kütük
MANEYA:Ocaktan yanmasonucunda düşen sıyah kurum
KREMUL:OCAKTA BİRŞEY ASMAK İÇİN ASILAN KALIN ZİNCİR
PARAGAMİ:Evlerde ocağın önündeki ön kısım
BEKE:Mutfakta ahşaptan yapılan 25- 30 cm. yüksekliğindeki sedir
EREHTE:Mabeyinden ahıra inen kısa merdiven
SEHLUK:Deli
HOROLOM:Laf soylerken pek dikkat etmeyen.Biraz sehluk gibi
ŞELEK YÜKÜ: beş Ot destesinden enine boyuna bağlanan derli toplu ot yükü
KADOSÜR:Kapı eşiği
SİMBOLİS OLMAK:Yürürken ayağın istek dışı biryere takılıp tökezlemek
İVORİS ETMEK:Tozlu zahireyi 35-40cm. den rüzgarda döküp temizlemek
İVORİS OLMAK:Hasta birinin gereksiz yere dışarı çıkması ve rüzgara kapılması
KOSOS ETMEK:Tavuğun yumurtalara oturup yumurtadan kesilmesi
MİLOS OLMAK:Hafif rutubetli zahirenin değirmende öğütülürken unun fitil fitil kenardan çıkması
ANAGA: Büyük babaveya anne anne
DEDEGA:Büyük baba
SİNORMİS ETMEK:Dağınık birevi toparlamak
ABOÇAVAROS OLMAK:Gereksiz yere sağa sola koşuşturarak çalışmak,azcanlılık yapmak
KOFİN:Kuru yaprak taşınan geniş gözenekli büyük sepet
KAFEGA:Küçük güğüm
MOLİS OLMAK:Kaşla göz arasında kaybolmak gitmek
BEŞKO:Soba
GALEGA:Sığır
PİSİK:Kedi
LAHMİ:Kedinin yemek yediğiahşap kap
FARFARA:Kelebek
KOSİFA:Kara tavuk
ÇİSA:Ala karga
MAYİSA:Kötülük yapan kadın
ÇAZU:Kötü kadın
KAMENO:Zavallı
VOL:Tarla bellendiğizaman çıkan büyük kessek
ABOSKAL:Tarlada çalışılan yer ile çalışılmayan yeri ayıran yer
SEMON:Büyük mısır saplarının yığını

[Kamil Şahin]

TEVEKEL:Sorumsuz
FUMİS ETMEK:Burnundan soluma nefes çıkarma kızgınlık hali
KODURU:Çok gezen
TİRHİNDİ:Hafif meşrep gezen,seçmeden her yere giden
PASAL:Odunyararken kullanılan ahşap veya demir kama
BALAN:Yük taşırken yükün iz yapmaması içinsırtımız ile yük arasına konulan elbise
KOMAT:Büyük ekmek parçası
ABALO:Kemiksiz et
NEMAZGAH:Namazlık
MABEYİN:Evin içinde uzun hol
HONİ:huni
ÇAHÇAKO:Çok eski anlamında kullanılır ama asılı yazın mısır tarlalarını yabanıdan kurtarmak için büyük kepçe şeklinde kurulan ve su ile çalışan düzenek
HUŞGA: Marangozun çalışırken çıkardığı ince ahşap yongalar
AREKOP:Genç mısır fidanlarının kurutulması ile yapılan hayvan yemi
KİHAN:Genç mısırın çapalanması
ABOBLİM:Sığır içeçeği yal
LOHA:Sıcak hava
ÇOR:Tırpanla keserken kenara yığılan ot yığını
TRUMUK:Tırmık
KOFTERZ:Değirmen suyunu kesen kapak
KUBAS:Yüzükoyun yatma
STATEROS:Kendine gelme
STATEROS ETMEK:Uykuluolan bir insanin insanın uykusunun gitmesi
KUSTEL:Lahana çorbasında lahana sapları
ĞULİ:Lahana yapraklarını parçalamadan üst üste konularak pişirilip yapılan yemek
İÇAĞİ: İçyaği
FİTRUKA:Küçük mısır fidanı
FUSKA:Böğürtlen
KUMBİ:Çam sakızının ağacındaki duruşu hali(hani derlerya KUMBİ GİBİ YANAKLİ)
GUDAL:Ahşap mikser
ÇONOS ETMEK:Sıcak yemeği soğutmak için kaplara dağıtma hali
ĞŞEYİR:Kuru otların kışın hayvanlara yedirmek için bekletilen oda
KIYLAMA:Sıcak yel
ZÜKAM:Nezle
ABOHASMOS OLAMAK:Uykulu esnemek
ORDİ:Çatı dam
ARGURİ :Yan
AFGURMAK:kÖPEĞİN HAVLAMASI
KızDİRMA:Dah çok mezirelerde guzun veya yazbaşı hamurun yoğurulup ince şekilde plekiye yapıştırılıp yanan ateşin karşısında pişirilip yapılan ekmek
HANEGA:Yayladaki süt vepeynirlerin saklandığı kiler
ABOĞLARIS ETMEK:İnekler ahırda yemliklerinde(pansida) ot yerken sevmedikleri otların bir kısmını yandan ağızlarından çıkartarak yemedikleri otlar çıkarma hali
KAMBAZ: GÖĞÜS
NAHNAGA:Yumuşak hakkını arayayaman
KURÇ.Taşta sıkıştırılmış sert minçi
SİÇOFALO YOĞUT:Mayalı yoğur
ŞAF:Ahşap kepçe
DİNK:Mısırın dışının kabuğunu soymak için ekseni etrafında dik dönen birnevi değirmen
GORGOT:Mısır yarması
GURUN:Mısır ununun saklandığı ahşap varıl
FUÇİ:Yeni dğuran sığırdan ilk alınan sütten yapılan gözenekli yemek
BULAM:Koyun veya keçi sütünden ateşte yavaş yavaş pişirilerek yapılan bir çeşit süt yemeği
MUGARABİS ETMEK:Hayvanların acı acı bağırması
BUÇİS ETMEK:Uzun birsüre buzağın ahırda bağlandıktan sonra çözülmesinden sonra dışarı çıktığında yapmış oldukları sevinç hareketleri
LAMLI:Çoktaze olmamış fasülye
SULUK:Abtest alınan yer
HEREK:Fasülye sırığı
SENEK:Ahırın gübresini kazıyan üç dört demir dişli alet
AHBIN:Hayvan gübresi
GOMAR ODUNU:Orman gülü odunu
ÇİFİN: Sarı çiçekli orman gülü
KANKANA:Büyük sivri sinek
PODÖ:Karısını herdediğini yapan aşırı kılıbık
NANAGA:Büyük anneanne
ÇİNEYA:Gereksiz yere ağlayan çocuk
LADARİS ETMEK:Küçük çocuğun yere yatarak ayaklarını sallayarak ağlaması
ACUZA:Gece çok ağlayan çocuk
BEKUL:Müstakil kendine ait
TOR:YAYLADA BALIKTUTULAN AHŞAP SAPLIORTASINDA FİLE OLAN AĞ
LONGOZ:Derin göl
FİRAGET:Üzüntü, merak hali
BART:Mısır saplarının birçoğunun bir araya getirilerekyığılmasındaki mısır yığını
LAĞUSABİ:Mısır destesi
ÇELİ:Mısırın biçildikten sonra sapın yerde kalan kök
KOLOTURA:Tarlada yetişen ve elbiseye değdiğinde elbiseye yapışan ot
SAGONAR:Değirmende öğütmek için zahirenin konulduğu yer
SALUT:Sapından turşu yapılan bir yıllık bitki
BURMA:Sarıkaya veya vartan gibi yaylallarda yetişen iyi ve yağlı ot
MAÇUDAL:Kalın vesığırlar için pek makbul olmayan ot çeşiti
ĞLİFOR:Çayır biçildikten sonra son baharda daha çok çıkan yeşil kısa ot
KUSÜR:Mısırın içindeki sap
PANSİ:Hayvanların ot yedikleri yemlik
HAVLİ:Evin önündeki avlu
ÇEPLUK:Ahıra giderken ahır bkapısı önündeki pislik atılan yer
HAYAT:Evin dışındaki dar ahşap balkon
GADENİ:Eskiden kül ile yıkanan elbiselerden çıkan kahverengi su
DOLA:Yuvarlak fıçı şeklindeki varılde kirli çamaşırların yıkanması için kurulma hali
ÇEKUÇ:Çekiç
KERENTİ:Tırpan
KALAK:Tırpan bileme taşı
HOROM:Küçük kuru ot bağı
ÇAŞ:İnce çalı
ÇUBİ:İnce çubuk
KALAM:Kamış
KUNÇİ:Kendirin soyulduktan sonraki sap kısmı
ÇUHNİS OLMAK.Yemeğin hızlı yanan ateşte yanarak altına yapışma hali
BEÇÜK:İnce kur
HOLİSAVRA:KERTENKELE
ÇİÇEN:Süzme yoğurttan çıkan acı su
HANDOŞORO:Kirpi
ÇUMADİS ETMEK:Tütmek
OĞLUK:Önlük
İŞLUK:Gömlek
BEZER KENAŞI:Bayat mısır ekmeğinden yağ peynir ve su ile pişirilip yapılan yemek
KUYMAK:Tarife gerek varmı?
MUHLAMA:Yağ peynir ve suile pişirilip yapılan yemek
HAŞIL:Kavrulmuş arpa unundan yapılan ve şerbetle yapılan yemek
HLİBA:Kabağa pişirilip süt karıştırılarak yapılanbir nevi kabak yemeği
FİLOBİDA:Kuşmerden güzün inerken buğday unundan yapılıp içine helve konolan pide
FELİ:Kabağın parça parça kesilip suda pişirilmesi ile yapılan kabak yemeği
FUNDOS ETMEK:Duvarın yıkılmak uzere iken orte yerinden şişmesi hali
KEM:Yayla çayırında ot yükü veye büyük deste

[Kamil Şahin]

İyi akşamlar Fatma...!
Epey yoruldum,epeyde yazdım...!Aklımada daha birşey gelmiyor.Ama zaman zaman gelirse yine yazmaya çalışırım.
Bu arada senden çok özür diliyorum ki harf sırasına göre yazamadım ;sen birzahmet omnları harf sırasına göre dizersin...!
Şunuda şurda ifade edeyimki başkalarıda lütfen yazsın bildiklerini,insanın aklına gelmiyor.Bir çağrışım veya bir anı olacakki gelsi. Geçen gün ablam ile telefonda konuşurken diğer ablam yanına gelmiş hemen gitmek için acele edince gayri ihtiyari bana şikayet bediyor'E GARDAŞUMBİRGÜNDAHA DURDURAMADUM ONİ'BURBUDİS OLDİ ' İLLA GİDECEK deyin ce hemen okelimeyi hafızaya alıp yazdım...!Anlatabildimmi?Yani öyle .. Belki daha çok kelime var ama akla gelmesi lazım...
Selam ve sevgilerimle hoşca kalın,sağlıcakla kalın....!

[Bülent Altuncu]

teşekkürler Kamil abi, şu ana kadar ki katkın zaten çok büyük devamıda gelirse çok daha memnun olacağız. ÇÜnkü şahsen ben kütürümüzden unutulan bir tek kelime, bir tek deyim olmasın istiyorum.

[Mehmet Aydinli]

Bu bölüm yetkilileri maşallah çok iyi çalışıyorlar .
Siteyi her akşam hemen hemen gezerim ,bu başlığada özellikle uğrarım ,belkide ikinci sırada bu başlığa uğruyorum yöresel konuşmaları ,sözleri çok güzel aktarıyorsunuz.
Gercekten bu abilerimize teşekkür ederim.

[Kamil Şahin]

Değerli hemşerilerim... Bir kaç kelime daha geldi aklıma .. Onlarıda yazıyorum..

MAMGA:Küçük çocuklara yemeğin deme şekli...
ÇEBER:Yaylalarda evin etrafındaki çevrili küçük çayırlık alan
ERBAB:Bir konuda uzman olma o konuyu iyi bilme..
FERİK:Tavuğun küçük yavrusu.civciv
UŞAK:Erkek çocuğu.
PUDUHAN:Etraf köşe bucak
AĞRO: Yabani kimse,ehil aşısız meyve,İnsana ilgisiz olan kimse..Örnek:(Eba kadi AĞRO bişe insana hiç yanaşmaz...gibi)
MERĞA:Köy ile mezire arasında köyün zilliyetinde olan ormana deriz
TRAF:Tarla ile veya dere ile tarla arasında kalan meyilli yer.

[Kamil Şahin]

MASTIKA:Halk dilinde sakız
MASTI:Dişi köpek

[Kamil Şahin]

MUDALAPS:Bebeğin yürümeden evvel dizlerini ve ellerinin üzerinde yürümesi
ULİS:Bir yeri elile okşargibi elini sürmek,gezdirmek
BURBUDEFDA:El yordamı ile görmeden ellemek,araştırmak