MASKHADOV'UN ÖLÜMÜ KADINLARA ARMAĞANDIR

[İlkay Durgun]

Birinci Çeçen Savaþý'na (1994-1996) son verilmesini saðlayanlar eski askerlerdi: Rus kökenli SSCB generali Aleksandr Lebed ile Çeçen kökenli SSCB albayý, madalyalý Aslan Maskhadov.
Lebed, týknaz, kaba tavýrlý, deðirmi yüzlü bir Rus subayý, "Kendi tarihimizi okumak zorundayýz" diyebilecek kadar yürekli bir savaþ kahramaný: "Yüz yýldýr Ruslar, Çeçenleri yenemedi, kazanan hep diplomasi oldu." 1996'dan sonra "hýrsýzlarýn, dolandýrýcýlarýn uykularýný ve güvenliklerini kollamaktan bunaldýðýný" söyleyip, Moskova'yý terk ettiðinde adý "geçimsiz"e çýkar. Sibirya'ya çekilir, Krasnoyarsk' ta karargâh kurar. Devasa bir bölgenin valisi olarak, birinci görevinin ülkedeki yozlaþmaya karþý durmak, hafifliði býrakýp kanun hâkimiyetini tesis etmek olduðunu açýklar: "Ben bir generalim, liberal deðil." Ne ki, General Lebed'in Holywood filmlerinin beyinlere kazýdýðý haþin imajý, egemen oligarþiyi daha ilk günden tehdit etmeye baþlar. Örneðin, Rusya'da 1996 seçimlerine girmeye hazýrlanan yüz elliden fazla siyasi parti, platform, cephe vb. örgütlenme olduðuna dikkat çekerek, "bu bolluðun sýradan vatandaþýn kafasýný karýþtýrdýðýný", Rusya için "en az votka baðýmlýðý kadar kötü sonuçlar" doðurabileceðini söyler, "anti-demokrat" damgasý yer. Ýç siyasetin "çýðýrýndan çýktýðýný, ülkenin yönetilemez hale geldiðini" (1) anlatmaya çalýþýr, General Charles de Gaulle'e özenmek, "Rusya'ya demokrasiyi fazla görmekle" suçlanýr. Çest i Rodina (2) isimli siyasi hareketi örgütler, "siyasi hýrsý" konuþulmaya baþlanýr. Hükümetin ekonomik politikalarýna karþý sol, ortanýn-solu ve yurtsever güçlerin ortak hareket etmelerini saðlamak üzere ittifak arayýþlarýna girer, "ucuz popülizm" yapmakla itham edilir.
Mayýs 1996'da, baþkanlýk seçimlerine iki ay kala, Boris Yeltsin'in Grozni'de Rus askerlerine "Kazandýnýz... Asi Dudayev rejimini yendik" demesini dinleyen Ruslar, hemen ayný günlerde, Çeçenistan'da kalan son iki tümeni gizlice çektiðini, teslim antlaþmasý imzaladýðýný öðrendiklerinde patlar, Yeltsin'i Rus askerlerine ihanet etmekle suçlar: "Tereddüt, ancak bir savaþ baþlatýlmadan önce kabul edilebilir bir þeydir... Birkaç gün içinde teslim olmayý plânlýyorsanýz, yüzlerce askerin ölümüyle sonuçlanacak bir saldýrýya kalkmazsýnýz." Kalktýysanýz, sonunu getirmek zorundasýnýz, "çünkü gelinen bu noktada artýk belirli bir bölge için deðil, Rusya'nýn ulusal haysiyeti için savaþýyorsunuz demektir. Bir daha asla ricat etmeyeceðinizi dünyaya ilân etmeniz gerekir." Lebed'in neden bahsettiðini anlamak için asker olmaya gerek olmasa gerek diye düþünürüm.
Ýki komutan: Lebed ve Maskhadov...
Öte yandan, Lebed, Aslan Maskhadov'u iyi tanýr, "Vicdan, onur, haysiyet kavramlarýný yitirmemiþ bir adamdýr." der, "Bizim ordumuzun en iyi kumandanlarýndan biriydi. Altýný çizerek söylüyorum: Bizim ordumuzun yozlaþmamýþ olduðu zamanlardaki en iyi kumandanlarýndan birisi. Bu çok þey ifade eder." Bahis konusu ordu, "Sovyet ordusu." Ýki eski asker, 1996 Aðustos'unda Daðýstan'ýn Hasavyurt þehrinde bir araya gelir, Ocak 1997 itibarýyla savaþa son verilmesini kararlaþtýrýrlar. Mayýs 1997'de Maskhadov'la Moskova'da buluþan Boris Yeltsin, iki ulus arasýndaki 400 yýllýk mücadeleye son vereceðine yemin eder. Zamanýn baþbakaný Viktor Çernomýrdin, Maskhadov'la bir dizi ekonomik yardým antlaþmasý imzalar. "Maskhadov, taþ üstünde taþ kalmamýþ bir ülke ve çökmüþ bir ekonomi devraldý," diye anlatýlýr, "Yetmezmiþ gibi, tepeden týrnaða silâhlý binlerce adam. Moskova, yardým sözünde durmadý. Çernomýrdin, vaatlerinin hiçbirini yerine getirmedi. Çeçen destaný sona ersin, Çeçenistan yere yapýþsýn diye beklediler." Meðer, Yeltsin ve avenesi, nihai darbeyi vurmak için meþru sayýlabilecek bir bahane arayýþýndadýrlar. Bulamayýnca, icat ederler: Moskova'da Fýrtýna kod isimli bombalama operasyonu. Operasyonun isim annesinin Yeltsin'in yaka silkilen kýzý Tatyana Dayaçanko olduðu, Moskova'da Fýrtýna'nýn her aþamasýnýn altýnda imzasý bulunduðu söylenir. Kadýn, bu yolla sadece Çeçenlere saldýrmak için iyi bir bahane bulmakla kalmýyor, ayný zamanda Boris Yeltsin'in bir numaralý rakibi olan Moskova Belediye Baþkaný Lujkov'un 1999 Aralýk Duma seçimlerindeki þansýný sýfýrlamayý hedeflermiþ. (3) Genelkurmay Baþkaný Aleksandr Voloþin'in cebine on milyon dolar konuyor, Þamil Basayev'le buluþmak üzere ünlü silâh tüccarý Adnan Kaþýkçý'nýn güney Fransa'daki malikânesine (4) gönderiliyor. Basayev, Devlet Baþkaný Aslan Maskhadov'un efsanevi komutaný. Yollarýnýn ayrýlmýþ olmasýnýn nedeni, Basayev'in Çeçenistan'da þeriat yönetimi talepleri.
General Voloþin, Basayev'e Moskova'nýn Daðýstan'a girmesini istediðini belirtir, savaþ masraflarýný karþýlamasý için on milyon dolar önerir. Söylediðine göre, Basayev dünden razýdýr, zira "Moskova'dan emir alan Nadirþah Hacilayev isimli bir kýþkýrtýcýnýn etkisindeydi" denir. Basayev'i Daðýstan'ý iþgal etmeye yönlendiren de, Ýslâm Þûrasý tarafýndan "askerî emir" ilân edilmesini saðlayan da Nadirþah isimli bu zattýr. Sonuçta, Basayev ve Ürdün asýllý "Vahhabi" komutan Hattab komutasýndaki Çeçen gerillalar Daðýstan köylerine girerlerken, Moskova'da "Fýrtýna"nýn düðmesine basýlýr. Aslan Maskhadov, Basayev'i durdurmak için çýrpýnýr. Moskova'yý defaatle uyardýðýna onlarca gazeteci (5) tanýktýr, ne ki, Çeçenistan ve Daðýstan'daki Rus kuvvetleri asilerin ilerlemelerini engellememek, çatýþmaya girmemek için emir almýþlardýr. Onlar, onlarý seyrederlerken, Rus uçaklarý Çeçen köylerini bombalamaya koyulurlar. Asýl hesabýn, Basayev-Hattab kuvvetlerinin Mahaçkala'yý almalarý, orada bir Ýslâm devleti kurulduðunu ilân etmeleri, Rusya'da sýkýyönetime gidilmesi, aralýk Duma seçimlerinin ertelenmesidir. Ama öyle olmaz, çünkü hiç beklenmedik bir biçimde Avar Daðýstaný polisleri iþgalcileri püskürtürler. Rus ordusu, 1 Ekim'de saldýrýya geçer: Ýkinci Çeçen savaþý. 2000'in baþlarýnda Rusya'nýn "en cüretkâr, en kurnaz oligarký, dünya çapýnda bir dalavereci, hilebaz, soðukkanlý ve þerir, Rönesans Ýtalya'sýnýn prenslerini hatýrlatýyor" dedikleri Boris Beryozovskî (Ki, kendisi diðer "iþler"inin yaný sýra Çeçenistan'da petrol ticareti yapmaktadýr.) Baþkan Putin'e "Aslan Maskhadov'un olaylara hakim olamadýðý" gerekçesiyle, "Þamil Basayev, Ruslan Gilayev gibi liderlerle görüþmeler baþlatmasýnýn uygun olacaðýný" telkin etmeye koyulur. Þubatýn baþlarýnda Kremlin'in Çeçenistan sözcüsü Yastrjembskî, "Moskova uluslararasý teröristlerle masaya oturmayacak. " dediðinde, televizyon, Basayev'i ayaðý kesilirken göstermektedir. Grozni'den Alhan Kala'ya çekilirken (6) mayýna basmýþtý.
Aðustos 1996 Hasavyurt barýþýnýn mimarlarýndan General Lebed, Nisan 2002'de þaibeli bir helikopter "kaza"sýnda, Albay Maskhadov, 8 Mart 2005'te FSB (7) özel kuvvetlerinin Çeçenistan'ýn Tolstoy-Yurt köyünde düzenledikleri operasyonda ölür. Çeçenistan baþbakan yardýmcýsý Ramazan Kadirov'un yorumu: "Maskhadov'un ölümü, tüm Çeçen kadýnlarýna 'Kadýnlar Günü' armaðanýdýr." (8) Bir cinnet ki, neresinden tutsanýz elinizde kalýr...

(1)"Nezavisimaya gazeta," 3 Nisan 1996
(2) "Onur ve Anavatan"
(3) Moskovskaya Pravda, 22 Temmuz 1999, Aleksandr Jilin haberi
(4) ) Novaya Gazeta, 24 Ocak 2000 kaynak: Fransýz istihbarat servisi
(5) Örneðin, Versiya, 1-7 Þubat 2000
(6) 4 Þubat 2000
(7) "Federalnaya Slujba Bezopasnosti" KGB'nin yerine kurulan güvenlik örgütü
(8) The Moscow Times haberi, 9 Mart 2005
ALEV ALATLI 18 Mart 2005, Cuma